Dlaczego warto zrozumieć pochodzenie Halloween i Święta Zmarłych?
Każdego roku, pod koniec października, świat wypełnia się dyniami, maskami i motywami duchów. Dla jednych to tylko zabawa, dla innych czas refleksji i modlitwy za zmarłych. Jednak zrozumienie pochodzenia Halloween i Święta Zmarłych pozwala zobaczyć, że ich korzenie sięgają pogańskich rytuałów i wierzeń, które dopiero z czasem zostały wchłonięte przez chrześcijaństwo.
W tym artykule pokażę Ci te zwyczaje z punktu widzenia osoby wierzącej biblijnie – chrześcijanina ewangelicznego.
Samhain – celtyckie korzenie Halloween
Co to było Samhain?
Święto Samhain (31 października – 1 listopada) obchodzili starożytni Celtowie w Irlandii i Szkocji.
Był to czas zakończenia lata i zbiorów oraz początek „ciemnej połowy roku”. Wierzono, że tej nocy granica między światem żywych a umarłych zanika, a duchy mogą powracać na ziemię. Rozpalano ognie, by chronić się przed złymi siłami, a ludzie zakładali maski i przebrania, aby duchy nie rozpoznały ich i nie skrzywdziły.
Rytuały i magia
Samhain wiązał się z praktykami wróżenia, składania ofiar i kontaktowania się z duchami przodków. To był czas rytuałów, które według Biblii zaliczają się do działań okultystycznych. W tamtej kulturze magia i religia tworzyły jedność, a człowiek starał się uzyskać kontrolę nad światem duchów.
Gdy wejdziesz do ziemi, którą PAN, twój Bóg, ci daje, nie ucz się postępować według obrzydliwości tych narodów.
Niech nie znajdzie się pośród was nikt, kto by przeprowadzał swego syna lub córkę przez ogień, ani wróżbita, ani wróżbiarz, ani jasnowidz, ani czarownik;
Ani zaklinacz, ani nikt, kto by wywoływał duchy, ani czarnoksiężnik, ani nekromanta.
Każdy bowiem, kto czyni takie rzeczy, budzi odrazę w PANU. Z powodu tych obrzydliwości PAN, twój Bóg, wypędza przed tobą te narody.
Będziesz doskonały przed PANEM, swoim Bogiem.
Gdyż te narody, które opanujesz, słuchają wieszczbiarzy i wróżbitów, lecz tobie nie pozwala na to PAN, twój Bóg.
Pwt 18:9-14
Wpływ na późniejsze Halloween
Kiedy w XIX wieku irlandzcy emigranci przenieśli swoje zwyczaje do Ameryki, Samhain połączył się z innymi europejskimi tradycjami – tak narodziło się Halloween, pełne dyni, kostiumów i zabaw „cukierek albo psikus”.
Chrześcijańska chrystianizacja pogańskich tradycji
Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny
Kościół rzymskokatolicki, stykając się z pogańskimi obrzędami, często próbował nadać im nowy sens. W VIII wieku (741 r.) papież Grzegorz III ustanowił 1 listopada dniem Wszystkich Świętych (All Hallows’ Eve), a w 998 roku opat Odylon z Cluny wprowadził Dzień Zaduszny (2 listopada) poświęcony modlitwie za zmarłych. Wcześniej wspomnienia zmarłych były raczej wiązane z upamiętnieniem wszystkich męczenników dnia13 maja.
1 listopada wprowadzono w Rzymie najprawdopodobniej pod wpływem dawnego zwyczaju, występującego u Anglosasów i Franków, będących pod wpływem ludów gaelickich (celtyckich). W ten sposób pewne pogańskie motywy, jak wspominanie zmarłych czy zapalanie świateł na grobach, przekształcono w chrześcijańskie święto.
„Dziady” i słowiańskie tradycje
Na terenach Polski przetrwały obrządki Dziadów, czyli pogańskie rytuały kontaktu z duchami przodków. Zapalano ognie, stawiano na stołach jedzenie, wzywano dusze zmarłych. A celem rytuałów było „obcowanie żywych z umarłymi”, a konkretnie nawiązywanie relacji z duszami przodków.
Dziad, to słowo pochodzenia prasłowiańskiego, oznaczało najczęściej zmarłego przodka. Drugim znaczeniem tego słowa był również, duch, demon, zwłaszcza zły duch domowy, który straszył dzieci.
Dziady obchodzono na początku maja i w noc na przełomie października i listopada, którą nazywano zaduszkową i stanowiło to wstęp do jesiennego święta zmarłych, obchodzonego w okolicach 2 listopada (zależnie od faz księżyca).
Kościół rzymskokatolicki wchłonął pogańskie praktyki i rytuały próbując zastąpić je modlitwą za zmarłych i święceniem grobów. Jednak ślady starych zwyczajów pozostały zarówno w kulturze ludowej jak i w dużej ilości obrzędów katolickich.
Biblijna ocena Halloween i Święta Zmarłych
Ewangeliczna perspektywa: dystans i ostrożność
Z punktu widzenia chrześcijan ewangelicznych, którzy opierają swoją wiarę bezpośrednio na Biblii, obchody zarówno Halloween, jak i Święta Zmarłych są traktowane z dużą rezerwą. Biblijnie wierzący chrześcijanie nie kultywują tradycji modlitw za zmarłych, ponieważ wierzą, że Pismo Święte stroni od takich praktyk. Dla nich kluczowe są osobista relacja z Bogiem, naśladowanie Jezusa i trzymanie się tego, co bezpośrednio wynika z Biblii.
Dlatego ewangeliczni chrześcijanie często całkowicie rezygnują z udziału w Halloween, widząc w nim echa dawnych pogańskich rytuałów. Podobnie nie obchodzą Święta Zmarłych w sposób liturgiczny, lecz raczej skupiają się na codziennej pamięci o bliskich i nadziei zmartwychwstania, która jest dla nich najważniejsza.
Z perspektywy ewangelicznego chrześcijanina każdy z rytuałów związanych z Helloween i Świętem Zmarłych powinien być oceniany przez pryzmat Pisma Świętego. Biblia mówi wyraźnie:
Niech nie znajdzie się u ciebie nikt, kto uprawia wróżby, czary, ani pyta umarłych.
Pwt 18:10-12
Halloween a Biblia
Chrześcijanie wierzący biblijnie powinni unikać wszystkiego, co choćby pozornie związane jest z kultem śmierci, demonów czy duchów. Zabawy związane z Halloween, choć często traktowane jako niewinne, mogą kształtować obojętność na tematy duchowe i oswajać (przede wszystkim dzieci) z tym, co Biblia nazywa złem.
I nie miejcie nic wspólnego z bezowocnymi uczynkami ciemności, ale je raczej strofujcie. O tym bowiem, co się u nich po kryjomu dzieje, wstyd nawet mówić. A wszystko to, gdy jest strofowane, przez światło staje się jawne; to wszystko bowiem, co ujawnia, jest światłem.
Ef 5:11-13
Święto Zmarłych a modlitwa za umarłych
Chrześcijanie ewangeliczni nie modlą się za zmarłych, ponieważ wierzą, że po śmierci los człowieka jest ostateczny (Hbr 9:27). Dla nich ważna jest pamięć i wdzięczność za tych co już umarli, ale nie praktyki zaduszne. Modlitwa zwrócona jest zawsze tylko do Boga, nie do zmarłych.
A jak jest postanowione ludziom raz umrzeć, a potem sąd,
Tak też Chrystus raz ofiarowany na zgładzenie grzechów wielu, drugi raz ukaże się bez grzechu tym, którzy go oczekują dla zbawienia.
Hbr 9:27-28
Niebezpieczeństwo Helloween tkwiące w podejściu „to tylko zabawa”
Często słyszymy: „To tylko zabawa, nic złego”. Ale Pismo Święte przypomina: „Unikajcie wszystkiego, co ma pozór zła” (1 Tes 5:22). Dla dzieci Halloween nie jest tylko zabawą. To lekcja estetyki i wartości. Kultywowanie śmierci odwraca człowieka od życia i niezauważalnie wywyższa śmierć. Jedno jest pewne, Jezus pokonał śmierć i zaprasza nas do życia, co jest naprawdę dobrą wiadomością (2 Tm 1:10).
Chrześcijanie są wezwani, by „nie upodabniać się do tego świata” (Rz 12:2).
Od wszelkiego pozoru zła powstrzymujcie się.
1Tes 5:22
A obecnie (łaska) została objawiona przez pojawienie się naszego Zbawiciela, Jezusa Chrystusa, który zniszczył śmierć, a życie i nieśmiertelność wydobył na jaw przez ewangelię;
2Tm 1:10
A nie dostosowujcie się do tego świata, ale przemieńcie się przez odnowienie waszego umysłu, abyście mogli rozeznać, co jest dobrą, przyjemną i doskonałą wolą Boga.
Rz 12:2
Jak obchodzić ten czas biblijnie?
Światło zamiast ciemności
Jakie jest zatem rozwiązanie i co możemy robić w tych dniach?
31 października, 1i 2 listopada zamiast uczestniczyć w cmentarnych pochodach wraz z całą rzeszą innych ludzi, którzy przypomnieli sobie o swoich przodkach, można organizować np. wieczory światła. Mogą to być rodzinne spotkania, czytanie Biblii, modlitwy i śpiewy o nadziei naszego zmartwychwstania. To jak najbardziej pozytywna alternatywa dla Halloween.
Cmentarz z perspektywą nadziei
Odwiedzanie grobu bliskich nie jest jednak sprzeczne z Biblią, jeśli towarzyszy temu wdzięczność za tych co już umarli i bezpośrednia modlitwa do Boga. Warto jednak unikać rytuałów „dla duszy”, które mają charakter magiczny.
Edukacja dzieci
Rodzice powinni rozmawiać z dziećmi o tym, dlaczego nie uczestniczą w Halloween i czym różni się nadzieja chrześcijańska od „święta strachu”. Można zamiast tego organizować spotkania „Light Party” lub „Noc Światła”.
W jaki sposób można rozmawiać z dziećmi opisałem w innym artykule. Link znajdziesz na końcu tego bloga.
Porównanie postaw chrześcijańskich – katolickiej i ewangelicznej
| Aspekt | Tradycja katolicka | Perspektywa ewangeliczna |
|---|---|---|
| Modlitwa za zmarłych | Tak – Dzień Zaduszny | Nie – modlitwa tylko kierowana bezpośrednio do Boga |
| Symbolika śmierci | Czas refleksji i nadziei | Czas ostrożności, unikanie rytuałów |
| Halloween | Często ignorowane lub potępiane | Zdecydowanie odrzucane jako pogańskie święto |
| Pamięć o zmarłych | Tak, w modlitwie | Tak, ale tylko we wdzięczności za ich życie |
Dlaczego świadomość pochodzenia Helloween ma znaczenie?
Świadomość pochodzenia Halloween i Święta Zmarłych pomaga zrozumieć, jak silnie kultura wpływa na duchowość. Nie chodzi o potępienie kogokolwiek, ale o świadome oddzielenie tego, co jest tradycją, od tego, co ma znaczenie duchowe. Dla chrześcijanina Biblia pozostaje autorytetem i to ona określa, czego warto unikać.
Zachęta do refleksji, nie krytyki
Pisząc to, chcę podkreślić, że nie chodzi o krytykę kogokolwiek, ale o zachętę do przemyślenia. Warto zastanowić się, jakie znaczenie mają dla nas te tradycje i czy jesteśmy świadomi ich korzeni. Dla chrześcijan biblijnych unikanie tego typu obrzędów wynika nie z potępienia innych, ale z troski o czystość wiary i unikanie tego, co może być duchowo dwuznaczne i może mieć na nas duchowy wpływ.
Nadzieja zamiast strachu
Pochodzenie Halloween i Święta Zmarłych pokazuje, że większość tych zwyczajów wyrosła z potrzeby kontaktu z tym, co nadprzyrodzone. Chrześcijanin nie boi się śmierci, bo wierzy w Jezusa Chrystusa, który pokonał śmierć i jest dawcą życia. Zamiast „święta grozy”, wierzący świętują zwycięstwo życia nad śmiercią.
Co warto jeszcze przeczytać:
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, jak rozmawiać z dziećmi o śmierci i nadziei chrześcijańskiej, zobacz mój powiązany artykuł:
Jak tłumaczyć dzieciom śmierć i zmartwychwstanie w świetle Biblii
Ciekawy jest również tekst, który znalazłem na stronie Unicef.pl o tym jak rozmawiać z dziećmi o stracie bliskiej osoby:
Jak rozmawiać z dziećmi o śmierci bliskiej osoby.
